نکاتی جذاب در مورد منظومه خورشیدی
در این پست به نکاتی جذاب در مورد منظومه خورشیدی (Solar System) که در آن زندگی می کنیم می پرداریم. حقایقی شگفت انگیز و جالب.
غولی که نگهبان ماست
گرچه مشتری (Jupiter) بزرگ ترین سیاره ی منظومه ما است و به خاطر لکه بزرگ قرمز رنگ روی خود (که طوفان دیرپایی بر سطح این سیاره است)، زیبایی خاصی دارد، اما این سیاره عظیم، کارایی خارق العاده دیگری نیز دارد… کارایی که مستقیما بر مرگ و زندگی ما تاثیر می گذارد!
اندازه بزرگ و کشش جاذبه قوی این سیاره، خرده ریزهای خطرناک باقی مانده از اجرام آسمانی را به سوی خود کشیده و آنها را از حرکت بسوی زمین، باز می دارد. چندی پیش شهابی کشف شد که در حال حرکت بسوی زمین، در دام میدان جاذبه این سیاره گرفتار آمد، جذب مدار آن شد و سپس به کلی از منظومه شمسی ما به خارج پرتاب شد!
کوتوله های منظومه ی ما
جرمی آسمانی که گرد خورشید بگردد، شکلی تقریبا گرد داشته باشد، اجرام واقع در مسیر گردش خود را جذب یا دفع نکرده باشد و حتی قمر یک سیاره محسوب نشود، در اصطلاح سیاره کوتوله (Dwarf planet) نامیده می شود. گرچه بر سر نام گذاری و شناخت این اجرام، هنوز اختلافاتی بین دانشمندان وجود دارد، اما منظومه ما صاحب پنج دوست کوتوله از این خاندان است: سرس (Ceres)، پلوتون (Pluto)، هائومیا (Haumea)، ماکی ماکی (Makemake) و اریس (Eris). قبلاً سِرس را یک سیارک به حساب می‌آوردند، پلوتون یک سیاره بود، و اریس که با نام زینا (Xena) نیز شناخته می‌شود، نخستین جسم فرانپتونی بود که دریافتند از پلوتون بزرگ تر است.
سیارک ها مانند فیلم ها نیستند
همه ما در فیلم های سینمایی، سیارک ها را دیده ایم. در منظومه شمسی ما، دو گروه سیارک وجود دارد: گروه بزرگ اول، در فضایی مابین بهرام و مشتری، در گردشند و گروه دوم، سیارک های کوچک تری هستند که در سراسر منظومه خورشیدی پراکنده اند. اما حرکت میان این سیارک ها، هرگز مانند فیلمها نیست که در آن، سفینه های فضایی میان آنها مانور می دهند تا از برخورد با آنها اجتناب کنند! در واقع، سیارک ها در فواصل بسیار زیادی از هم در حرکتند و خطر برخورد سفینه های فضایی با آنها، بسیار کم است!
تیر داغ ترین سیاره نیست
تصور عموم بر این است که داغ ترین سیاره منظومه ما، نزدیکترین آن ها به خورشید است: تیر (عطارد). اما واقعیت این نیست. سیاره ناهید (زهره) گر چه از خورشید دورتر است، اما داغ تر از تیر است. چرا؟ صرف نظر از نزدیکی تیر به خورشید، این سیاره دارای جو نیست تا حرارت خورشیدی را به دام اندازد. اما ناهید، برعکس دارای جو متراکم و ضخیمی است که حرارت تابش خورشید را در سطح سیاره به دام انداخته و مانع باز پخش آن در فضای اطراف می شود.
و البته سیاره ناهید، کودک سرکش سیارات است، چون در خلاف جهت سیارات دیگر به دور خود می چرخد!
پلوتو سیاره نیست
زمانی که مجامع علمی اعلام کردند پلوتو، دیگر یک سیاره محسوب نمی شود، بسیاری از ما یکه خوردیم. از کودکی به ما آموخته بودند که پلوتو جزئی از خانواده سیارات منظومه خورشیدی است اما حالا، این دانشمندان نابکار، یکباره ما را با واقعیت دیگری روبرو کرده اند. خب، ما در مورد چه حقایق دیگری می توانیم اشتباه کرده باشیم؟
واقعیت این است که سیاره نبودن پلوتو، بیش از سی سال در میان ستاره شناسان محل بحث و تردید بود. اما از این قضیه کمتر چیزی به بیرون درز کرد. همچنین، پلوتو بسیار کوچک تر از چیزی است که ما فکر می کنیم. در حقیقت زمین ما، می تواند ۱۷۰ پلوتو را درون خود جای دهد!
یک روز برابر با دو ماه
گرچه یک روز ما روی زمین در بیست و چهار ساعت تکمیل می شود، اما همین یک روز روی تیر (عطارد) (زمان گردش کامل سیاره به دور خود) تقریبا ۵۸ روز زمینی به درازا می انجامد! در حقیقت برای اینکه ما صبح در تیر از خواب بیدار شویم، باید دو ماه صبر کنیم. اتفاقی که تقریبا در قطب جنوب زمین هم روی می دهد.
گردش تیر به دور خورشید، تقریبا ۸۸ روز زمینی طول می کشد، یعنی هر سال روی این سیاره، تقریبا معادل دو روز است! اما این همه ی شگفنی تیر نیست. به خاطر نوع مدار چرخش تیر به دور خورشید، چنین به نظر می رسد که خورشید در آسمان سیاره، به جلو و عقب حرکت می کند!
فصل هایی به درازای بیست سال
شیب مداری سیاره اورانوس ۸۲ درجه است، یعنی این سیاره یک بر شده است. این مسئله، باعث شده تا هر فصل روی اورانوس، بیست سال به درازا بکشد و آب و هوای این سیاره، بسیار متغیر باشد. اورانوس، به تازگی از زمستان طولانی خود رها شده و پای به دهه های بهاری خود گذاشته است، گرچه بهار اورانوس آن چیزی نیست که ما روی زمین متصوریم. این بهار در محیط بسیار سرد اورانوس، همراه با طوفان های برفی و بادهای شدید است. بهاری که در آن محیط سخت و خشن، چیز غریبی نیست!
خورشید بزرگ ما
خورشید بدون شک مهم ترین بخش منظومه ما است که به ما نور و گرما و زندگی می بخشد. اما ما در پناه آرامش آن، به آسانی فراموش می کنیم که این جرم آسمانی چقدر عظیم و خارق العاده است: خورشید به تنهایی ۹۹ درصد جرم منظومه ما را تشکیل می دهد! مشتری و دیگر سیارات بزرگ هم باقیمانده این جرم را بین خود قسمت می کنند. زمین ما، چنان ناچیز است که حتی در این معادله به حساب هم نمی آید!
در ماه بلند تر بپرید
نیروی جاذبه ماه، به خاطر جرم اندکش، بسیار کمتر از جاذبه زمین است. در واقع نیروی جاذبه زمین، شش برابر بیشتر از نیروی جاذبه ماه است. این به آن معنی است که شما می توانید روی ماه، شش برابر بیشتر از مقداری که اینجا به هوا می پرید، به هوا بپرید! مسلما زمان زیادی می برد تا انسان، روی ماه به این توانایی جدید عادت کند!
حلقه های زیبا
بسیاری از ما زحل (کیوان) را به داشتن حلقه های زیبایش می شناسیم، حلقه هایی که از خرده سنگها و تکه های یخ و اجرام دیگر تشکیل شده اند. اما در حقیقت، تمامی سیارات بزرگ واقع در منظومه خورشیدی، دارای حلقه هایی به گرد خود هستند. نپتون نیز همچون زحل، حلقه هایی دارد که از زمین قابل دیدن نیستند. حتی اورانوس نیز دارای نه حلقه درخشان و چند حلقه کم رنگ تر پیرامون خود است. اما تمام این زیبایی ها، به خاطر دوردستی آنها از زمین، برای ما قابل دیدن نیستند.
